Pamiątkowa tablica została umieszczona na kościele św. Andrzeja Boboli w Sztumie. W tej też świątyni bp Jacek Jezierski przewodniczył Mszy św. intencji ojczyzny i bohaterów walki o polskość. W homilii biskup elbląski przypomniał, że celem powstałego w 1922 roku Związku Polaków w Niemczech było reprezentowanie naszych rodaków w państwie niemieckim. Jego członkowie prowadzili działalność kulturalną, gospodarczą, polityczną, równocześnie dążąc do tego, żeby Polacy mieszkający w tym kraju zostali uznani za mniejszość narodową i mieli przyznaną pełnię praw.

Zaznaczył również, że w 1930 roku do organizacji należało 45 tys. członków. – Związek prowadził szkoły polskie i przedszkola, wydawał prasę polską, posiadał własny bank w Berlinie. Reprezentował poszkodowanych Polaków przed sądami niemieckimi – wymieniał bp Jezierski.

Po dojściu Hitlera do władzy działalność związku została bardzo mocno ograniczona, a po wybuchu II wojny światowej jego działacze byli poddawani różnego rodzaju represjom. W 1940 roku organizacja została zdelegalizowana, część działaczy zamordowano, wielu trafiło do obozów koncentracyjnych.

– Wspominamy dzisiaj z szacunkiem tych, którzy podjęli wysiłek w obronie polskiego języka przed wynaradawianiem, starali się o utrzymanie języka polskiego w czasie nabożeństw katolickich. Nabożeństwa były sprawowane po łacinie, ale kazania, pieśni mogły być śpiewane w języku naszego narodu – powiedział bp Jacek Jezierski.

Po Mszy św. została odsłonięta tablica pamiątkowa z okazji 100. rocznicy powstania Związku Polaków w Niemczech. – Dzisiaj, 29 maja 2022 roku, Sztum jest współczesną stolicą spod znaku rodła – powiedział Tadeusz Szczyrbak, prezes Rodziny Rodła we Wrocławiu.

Wśród uczestników uroczystości byli przedstawiciele 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku. Organizatorami wydarzenia były parafia św. Andrzeja Boboli w Sztumie, Konfederacja Orderu Świętego Stanisława oraz Rodzina Rodła we Wrocławiu.