O pobożności maryjnej mieszkańców Malborka

Do udziału w sesji naukowej pt. „Kult Najświętszej Maryi Panny w Malborku na przestrzeni dziejów” zaprosili bp Jacek Jezierski i dr hab. Janusz Trupinda, dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku. Biskup Jezierski, rozpoczynając spotkanie, zaznaczył, że chodzi w nim przede wszystkim o przeszłość. – Malbork znajdował się w wiekach średnich na terenie państwa, które zbudował zakon. Był to zakon o charakterze rycerskim, ale też maryjnym. Malbork stał się stolicą państwa Krzyżaków. Od 1243 r. miasto to wchodziło w skład diecezji pomezańskiej. W szesnastym stuleciu Zakon Najświętszej Maryi Panny uległ protestantyzacji. Jego członkowie – tu, w Prusach – zsekularyzowali się, zakon przestał istnieć, przetrwały jednak jego gałęzie w Niemczech, Austrii, Czechach. W Malborku zetknęły się ze sobą dwa wyznania – katolickie i ewangelickie – reprezentujące dwa różne podejścia do Najświętszej Maryi Panny. Tak było w I Rzeczypospolitej, ale też po I rozbiorze Polski, gdzie Malbork znalazł się w państwie pruskim, a później niemieckim – mówił bp Jezierski. Profesor Waldemar Rozynkowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w referacie pt. „Kult Matki Bożej w zakonie krzyżackim” zwrócił uwagę, że najczęściej o zakonie tym mówimy – i przyglądamy się mu – od strony gospodarczej, militarnej, architektonicznej, a rzadziej od strony religijnej. Prelegent zwrócił uwagę, że na terenie czterech diecezji – pomezańskiej, chełmińskiej, warmińskiej, sambijskiej (bez Pomorza Gdańskiego) – było ponad 700 parafii. – W zdecydowanej większości były pod patronatem zakonu krzyżackiego – zaznaczył. Patronaty te realizowały się tym, że proboszczami w tych miejscach byli księża krzyżaccy albo kapłani z ich nadania. – Oddziaływanie liturgiczno-religijne zakonu krzyżackiego jest oczywiste – zaznaczył prof. Rozynkowski. Kolejną sprawą, na jaką zwrócił uwagę, jest kalendarz krzyżacki. Znamy go, bo zachowały się księgi, mszały, brewiarze, a one rozpoczynają się właśnie od kalendarza. – Czemu kalendarze są tak ważne? Bo organizują życie religijne – zaznaczył. W zakonie krzyżackim celebrowano te święta maryjne, które my również znamy, m.in. 2 lutego, 25 marca, 8 grudnia. Prelegent zwrócił uwagę, że przed wiekami niektóre wspomnienia były charakterystyczne właśnie dla zakonu krzyżackiego. Takim wspomnieniem było np. obchodzone 2 lipca Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, które w kalendarzu krzyżackim pojawiło się już w XIV wieku. Zakon należał do tych środowisk, które jako jedne z pierwszych wprowadziły to święto i nadały mu najwyższy ryt liturgiczny – totum duplex.